3,050 words
Μετάφραση Α. Γ.
English original here
Οποιοσδήποτε γνωρίζει ότι είναι απαραίτητο να εργαστεί για να κερδίσει τα προς το ζην. Και αν κάποιος σας δίνει χρήματα, αυτά είναι δυνατόν να προέρχονται μόνο από την απαλλοτρίωση της εργασίας κάποιου άλλου. Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα απλώς δε φυτρώνουν στα δέντρα.
Αληθεύει όμως αυτό; Μόνο και μόνο επειδή εσείς εργασθήκατε για να κερδίσετε τα χρήματά σας, εργάσθηκε επίσης για να τα κερδίσει και ο άνθρωπος που σας πλήρωσε; Και ο άνθρωπος που πλήρωσε αυτόν; Εάν ακολουθήσετε τη διαδρομή του χρήματος για αρκετό διάστημα, τελικά θα ανακαλύψετε κάποιον ο οποίος δεν εργάσθηκε για να το κερδίσει. Απλώς το απέκτησε από το πουθενά. Δε χρειάσθηκε να μπει καν στον κόπο να το μαζέψει από τα δέντρα. Το δημιούργησε από το τίποτα, μέσω της λογιστικής. Είναι το άτομο που ονομάζεται τραπεζίτης.
Αντίθετα από τους ανθρώπους που πρέπει να παράξουν αντικείμενα πραγματικής αξίας πριν τα καταμετρήσουν και καταχωρήσουν τον αριθμό τους σε κάποιο βιβλίο, ο τραπεζίτης δημιουργεί το προϊόν του μέσω λογιστικών χειρισμών. Το σύνολο των τραπεζικών υπηρεσιών – καταθετικοί λογαριασμοί, προθεσμιακοί λογαριασμοί, διαφημιστικά δωράκια, έντυπα με φωτογραφίες μωρών – είναι ολοφάνερα ένα σκηνικό που αποκρύπτει το γεγονός πως ο πυρήνας του τραπεζικού συστήματος είναι απλώς η δημιουργία χρήματος από το πουθενά.
Όταν ήμουν παιδί, μία από τις τράπεζες στην πόλη που μεγάλωσα, χάριζε στα παιδιά κουμπαράδες – γουρουνάκια. Αυτό σήμερα αποδεικνύεται αριστοτεχνική προπαγάνδα μιας και καλλιεργούσε την εντύπωση ό,τι οι πραγματικές τράπεζες – όπως και οι κουμπαράδες, μπορούν μόνο να παρέχουν ποσά τα οποία έχουν ήδη λάβει. Αλλά οι τράπεζες δεν υποχρεούνται να διακρατούν τις καταθέσεις σας. Τις δανείζουν. Κάθε δολλάριο του καταθετικού ή αποταμιευτικού σας λογαριασμού δανείζεται στο δεκαπλάσιο. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι τραπεζίτες δημιουργούν χρήμα μέσω της λογιστικής. Και αυτό είναι μόνο η αρχή της όλης διαδικασίας. Και οι τραπεζίτες μπορούν να το κάνουν ακόμα και αν δεν κινούνται μέσα σε κτίρια με ελληνοπρεπείς κίονες στην πρόσοψη και ταμεία στο εσωτερικό, ακόμη και αν δε διαθέτουν καταθετικούς ή αποταμιευτικούς λογαριασμούς και όλα τα συμπαραμαρτούντα που έχουμε ταυτίσει με τις τραπεζικές δραστηριότητες.
Αλλά παρά το γεγονός πως τα χρήματα που δανείζεστε δημιουργήθηκαν από το τίποτα, εξακολουθείτε να είστε υποχρεωμένοι να τα αποπληρώσετε, εντόκως. Κι όταν τα αποπληρώνετε, δεν είστε σε θέση να δημιουργήσετε τα χρήματα. Είστε υποχρεωμένοι να εργασθείτε για να τα αποκτήσετε. Είστε υποχρεωμένοι να προσφέρετε πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες. Με τον τρόπο αυτό, οι τραπεζίτες δανείζοντας τα χρήματα που έχουν δημιουργήσει από το τίποτα, αποκτούν δικαιώματα έναντι της μελλοντικής παραγωγής πραγματικών αγαθών και υπηρεσιών.
Τι είναι όμως χρήμα, τελοσπάντων; Το χρήμα είναι ένα ανταλλακτικό μέσο που επιτρέπει τη μετατροπή των καρπών της εργασίας ενός ατόμου σε εύχρηστα ενδιάμεσα τα οποία μπορούν να ανταλλαγούν με τους καρπούς της εργασίας άλλων ατόμων. Το τι επιλέγεται ως μέσο ανταλλαγής δεν έχει πραγματική σημασία. Το χρήμα μπορεί να είναι κομμάτια γυαλιστερού μετάλλου, πολύχρωμα χαρτιά, ψηφιακά δεδομένα σε υπολογιστές ή κοχύλια. Αρκεί να γίνονται αποδεκτά από τον κρεοπώλη, τον αρτοποιό ή τον κηροποιό.
Το χρήμα δεν είναι απαραίτητο να έχει κάποια αξία ως αντικείμενο. Στην πραγματικότητα, είναι προτιμότερο η αξία του ως αντικείμενο να είναι μηδαμινή, ειδάλλως οι άνθρωποι θα προτιμούσαν να το αποθησαυρίζουν αντί να το διακινούν, κάτι που θα προκαλούσε το οικονομικό πρόβλημα γνωστό ως αποπληθωρισμός, κατά το οποίο η αξία του χρήματος ως εμπορεύματος αυξάνεται εξαιτίας της μειωμένης προσφοράς (όταν η προσφορά του χρήματος ως εμπορεύματος αυξάνεται ενώ η τιμή μειώνεται, εμφανίζεται πληθωρισμός. Εύλογο ερώτημα: Θα μπορούσαν να αποφευχθούν και τα δύο κακά εάν το χρήμα δεν είχε αξία αφ’εαυτού του; Δηλαδή αν το χρήμα δεν αποτελούσε εμπόρευμα το οποίο μπορεί να πωληθεί ή να αγοραστεί όπως τα τούβλα ή το βούτυρο;)
Εάν το καλύτερο χρήμα είναι αυτό χωρίς καμία αξία ως αντικείμενο, τότε το χειρότερο είδος χρήματος είναι τα πολύτιμα μέταλλα. Το βέλτιστο είδος χρήματος θα ήταν παντελώς άυλο, απλώς ψηφιακά δεδομένα. Ακόμη και το χάρτινο χρήμα θα μπορούσε να αποθησαυριστεί, αν για παράδειγμα η τιμή του χαρτιού υγείας ανέβαινε υπέρμετρα (ίσως ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί ο αποθησαυρισμός του χρήματος, θα ήταν να έχει ημερομηνία λήξης).
Σε ιδανικές συνθήκες, το χρήμα θα ήταν ένας ανιδιοτελής υπηρέτης της πραγματικής οικονομίας, αυτής που παράγει πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες. Αντιθέτως όμως έχει μετατραπεί σε ένα ζηλόφθονο τύραννο που παρεμβαίνει στην πραγματική οικονομία. Το απλούστερο παράδειγμα είναι η τυπική οικονομική κρίση. Κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης, η γη δεν παύει ξαφνικά να καρπίζει. Τα μαστάρια των αγελάδων δε στραγγίζουν. Οι άνθρωποι δε γίνονται ξαφνικά ηλίθιοι και τεμπέληδες. Ο ήλιος εξακολουθεί να λάμπει· τα σπαρτά εξακολουθούν να μεγαλώνουν· οι κότες να γεννούν αυγά· οι άνθρωποι να εργάζονται. Τα αγαθά συσσωρεύονται σε αποθήκες και καταστήματα. Όσον αφορά τη ζήτηση, οι άνθρωποι εξακολουθούν να πρέπει να τραφούν. Αλλά οι αποθήκες είναι ξέχειλες και οι άνθρωποι λιμοκτονούν γιατί έξαφνα, για κάποιον μυστηριώδη λόγο, δεν υπάρχει «αρκετό χρήμα».
Οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα να δαπανήσουν ή φοβούνται να τα αποχωριστούν, εξαιτίας ενός κλίματος αβεβαιότητας. Στο κάτω κάτω, στην άλλη άκρη του κόσμου, μια τεράστια απάτη αποκαλύφθηκε· κάποια τράπεζα κατέρρευσε· κάποια κερδοσκοπική φούσκα έσκασε. Οπότε όπως είναι φυσικό σε κάποιο χωριουδάκι, τα καταστήματα είναι γεμάτα από ληγμένο γάλα και σαπισμένα λαχανικά ενώ τα παιδιά κοιμούνται νηστικά.
Αν ένας υγιής άνθρωπος ναυαγούσε σε ένα γόνιμο νησί, δε θα λιμοκτονούσε λόγω έλλειψης χρημάτων. Σ’ αυτό όμως το απέραντο και εύφορο νησί που ονομάζουμε γη, οι άνθρωποι πεινούν εν μέσω της αφθονίας επειδή έχουν αποδεχθεί την κυριαρχία μιας χρηματικής οικονομίας που διασαλεύει την πραγματική. Δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για να οργανωθεί η ζωή στον πλανήτη.
Η προφανής λύση είναι να αυξηθεί η προσφορά χρήματος. Η καταναλωτική ζήτηση πρέπει να είναι αποτελεσματική έτσι ώστε η αγορά να ηρεμήσει και η ζωή να συνεχιστεί. Ο απλούστερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι το τύπωμα χρήματος από την κυβέρνηση και η διανομή του στον κόσμο. Θυμάστε τις «επιταγές κινήτρου» του George W. Bush το 2008; Ήταν δωρεάν χρήμα που διατέθηκε προκειμένου να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα. Φυσικά, το αποτέλεσμα ήταν αμελητέο. Ήταν όμως από ηθική και οικονομική άποψη μακράν προτιμότερο από τις κολοσσαίες «διασώσεις» και το πρόγραμμα τόνωσης του Obama που ακολούθησε.
Ενώ οι επιταγές που διέθεσε ο Bush πήγαν απευθείας στους καταναλωτές, που διοχέτευσαν τα χρήματα άμεσα στην οικονομία αγοράζοντας αγαθά και υπηρεσίες, οι διασώσεις και οι σχετικές δαπάνες κατέληξαν σε σχετικά ελάχιστους πολιτικά διαπλεκόμενους και επιπλέον έγινε φανερό πως πολύ λίγα χρήματα διετέθησαν προς τόνωση της οικονομίας των Η.Π.Α. Αντ’αυτού, ένα μεγάλο μέρος τους επενδύθηκε στο εξωτερικό. Άλλοι αποδέκτες προγραμμάτων διάσωσης, διακράτησαν το ρευστό με την προσδοκία της εξαγοράς πραγματικών περιουσιακών στοιχείων σε τιμή ευκαιρίας στην περίπτωση που η οικονομία θα συνέχιζε να βυθίζεται περισσότερο στην ύφεση. Επιπροσθέτως, τα όποια ποσά όντως κατέληξαν στην οικονομία των Η.Π.Α. δόθηκαν υπό προϋποθέσεις: την αναγκαιότητα να αποπληρωθούν κεφάλαια και τόκοι. Με τις επιταγές του Bush τουλάχιστον, τα χρήματα κατέληξαν απευθείας στην οικονομία χωρίς όρους, με άμεσες αγορές αγαθών και υπηρεσιών.
Αλλά όπως έχουμε δει, η παραγωγή χρήματος από το τίποτα δεν είναι απλώς ένα περιστασιακό μέτρο επείγουσας τόνωσης της οικονομίας. Είναι η συνήθης δραστηριότητα των τραπεζών.
Αλλά αν το χρήμα δημιουργείται συνεχώς από το πουθενά, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να αναρωτηθούμε εάν θα έπρεπε να αφεθεί αυτός ο ρόλος στις τράπεζες ή εάν υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος να το πράττουμε.
Γιατί δε θα μπορούσε απλά η κυβέρνηση να δημιουργεί χρήμα και να στέλνει στο κάθε άτομο μία μηνιαία επιταγή, την οποία θα μπορούσε να δαπανήσει κατά το δοκούν; Το χρήμα αυτό θα στήριζε την οικονομία άμεσα, μέσω της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, ενώ το χρήμα που δημιουργούν οι τράπεζες με τη μορφή δανείων πρέπει να εξοφληθεί εντόκως, δημιουργώντας μία παρασιτική τάξη ανθρώπων που νέμονται ένα μερίδιο της πραγματικής παραγωγής δανείζοντας με τόκο ένα εμπόρευμα που αποκτούν από το πουθενά.
Εννοείται πως κάθε επιχειρηματικός κλάδος που παράγει πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες έχει λογιστικά και αποθηκευτικά κόστη, αλλά η πραγματική οικονομία πρέπει να προηγείται. Πρέπει να παράξεις παιχνίδια πριν τα καταμετρήσεις. Οι τράπεζες παράγουν χρήμα μέσω λογιστικών διαδικασιών π.χ. δανειοδοτώντας. Οι τράπεζες «παράγουν» μέσω αριθμητικών ταχυδακτυλουργιών.
Αλλά εάν το χρήμα από το πουθενά είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό της σύγχρονης οικονομίας, γιατί δεν αποκόπτουμε τον παρασιτικό «ιδιωτικό τομέα» των μεσαζόντων και δεν αναθέτουμε στην κυβέρνηση τη δημιουργία και τη διανομή του χρήματος απευθείας στους καταναλωτές;
Γιατί η κυβέρνηση είναι προτιμότερη από τον ιδιωτικό τομέα ως δημιουργός χρήματος; Επειδή, αντίθετα από τον ιδιωτικό τομέα, η κυβέρνηση είναι υπόλογη απέναντι στο λαό. Ο σκοπός της είναι να εξασφαλίσει το κοινό καλό. Επιπρόσθετα, όταν ο ιδιωτικός χρηματοοικονομικός τομέας βρίσκεται σε κρίση, οι τραπεζίτες προσδοκούν από την κυβέρνηση να τους διασώσει εις βάρος του φορολογουμένου. Είναι καιρός πια η κυβέρνηση να διασώσει το λαό εις βάρος των τραπεζών. Ας διαγράψουμε το σύνολο των χρεών μας [1] και ας κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα με ένα νέο χρηματοοικονομικό σύστημα.
«Όμως με το να δημιουργούμε απλώς χρήμα και να ταχυδρομούμε επιταγές θα προκαλέσουμε πληθωρισμό!», θα αντιδρούσαν κάποιοι. Αληθές. Δε θα ήταν όμως πιο πληθωριστικό από το να επιτρέπουμε στις τράπεζες να δημιουργούν χρήμα.
Επιπρόσθετα, υπάρχει και ένα ουσιαστικότερο ζήτημα: είναι άραγε ο πληθωρισμός ή ο αποπληθωρισμός μόνο ένα παράγωγο της εμπορευματοποίησης του χρήματος; Η εμπορευματοποίηση συνεπάγεται ό,τι το χρήμα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο συναλλαγών, αλλά ένα εμπόρευμα που ανταλλάσσεται, ένα εμπόρευμα με το δικό του κόστος (ο τόκος). Θα ήταν εφικτό να αποεμπορευματοποιήσουμε το χρήμα, δηλαδή να εξαφανίσουμε τον τόκο και τη δευτερογενή αγορά χρήματος, είτε μερικώς είτε παντελώς; Θα μπορούσε η δημιουργία χρήματος με σύντομη ημερομηνία λήξης να περιορίσει την εμπορευματοποίησή του;
«Αλλά το χρήμα από το πουθενά, θα ισοδυναμούσε με σοσιαλισμό!», θα αντιδρούσαν άλλοι. Ναι, προτείνω την κοινωνικοποίηση της δημιουργίας και αρχικής διανομής του χρήματος. Αλλά το τι θα κάνουν κατόπιν οι άνθρωποι με τα χρήματα είναι δική τους υπόθεση. Το σύστημα το οποίο προτείνω είναι απολύτως συμβατό με την ατομική ιδιοκτησία και την ιδιωτική επιχειρηματικότητα. Στην πραγματικότητα, θα τα ενδυνάμωνε και θα τα εξασφάλιζε επειδή θα εξαφάνιζε μία παρασιτική τάξη ατόμων που σε μόνιμη βάση ζημιώνουν την πραγματική οικονομία, την οποία και περιστασιακά οδηγούν σε κρίσεις, δημιουργώντας και δανείζοντας χρήμα το οποίο δεν τους κοστίζει τίποτα και θα έπρεπε να είναι δωρεάν για όλους.
«Μα πώς θα εξασφάλιζαν κεφάλαια οι επιχειρήσεις χωρίς τραπεζικά δάνεια;». Εύστοχη ερώτηση. Ίσως η καλύτερη απάντηση να είναι ότι όπως ακριβώς οι ιδιώτες καταναλωτές θα μπορούν να παίρνουν ελεύθερα χρήματα από το κράτος, το ίδιο θα μπορούσαν και οι φερέγγυοι παραγωγοί. Πάντως σύμφωνα με την πρότασή μου, τίποτα δε θα εμπόδιζε τραπεζικούς και πιστωτικούς συνεταιρισμούς από το να ιδρύονται με σκοπό να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις. Δε θα επιτρεπόταν όμως να δημιουργούν χρήμα με αέρα κοπανιστό. Θα ήταν υποχρεωμένοι να προσελκύουν αποταμιεύσεις πληρώνοντας επιτόκια και κατόπιν να δανείζουν από τις καταθέσεις τους και όχι περισσότερο από αυτές, με τόκο σε αξιόχρεους επιχειρηματίες. Για να το κάνουν αυτό οι τράπεζες θα πρέπει να προσφέρουν αξιοσέβαστο επιτόκιο για τις καταθέσεις και να χρεώνουν με σημαντικό επιτόκιο τα δάνεια, αλλά θα μπορούσε να γίνει. Θα ήταν πάντως περιορισμένα ποσά, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να είναι μακροπρόθεσμα καλό, μια και θα αποθάρρυνε κερδοσκοπικές επενδύσεις. Εννοείται πως αν τα χρήματα έληγαν μετά από λίγο δε θα είχε νόημα η αποταμίευσή τους. Τίποτα όμως από αυτά δε θα ήταν αναγκαίο αν η κρατική χρηματοδότηση απαλλαγμένη τόκων αποδειχθεί μια βιώσιμη επιλογή. Είναι σίγουρα ζήτημα άξιο διερεύνησης.
Επιπλέον, τίποτα δε θα εμπόδιζε τις επιχειρήσεις από το να αυτοκεφαλαιοποιούνται πουλώντας μετοχές και καταβάλοντας μερίσματα. «Μα δε θα έπρεπε οι άνθρωποι να εργάζονται για να κερδίζουν τα χρήματά τους;». Και ναι και όχι. Το χρήμα είναι απαραίτητο να τίθεται σε κυκλοφορία. Και το σύγχρονο κράτος πρόνοιας παρέχει στους πολίτες διαρκώς δωρεάν χρήματα με τη μορφή της εξασφάλισης από την ανεργία, των συντάξεων γήρατος, κουπονιών τροφίμων, περίθαλψης κ.λ.π. Γιατί να μη συγκεντρωθούν αυτές οι παροχές σε μία ενιαία, μηνιαία καταβολή; Οι καταβολές αυτές θα ήταν αρκετές ώστε να εξασφαλίσουν το βασικό δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας που όλοι έχουμε ούτως ή άλλως. Θα ήταν επίσης δικαιότερο από το παρόν σύστημα, το οποίο απαλλοτριώνει τον καρπό της εργασίας ορισμένων προκειμένου να τον διανείμει σε άλλους. Από πρακτική άποψη, θα ήταν πρόνοια δίχως αναδιανομή.
Πάντως οι στοιχειώδεις καταβολές που οραματίζομαι δε θα επέτρεπαν στον κόσμο να ζει πλουσιοπάροχα. Κατά αυτόν τον τρόπο οι περισσότεροι άνθρωποι θα επέλεγαν να εργαστούν. Ορισμένοι μπορεί να επέλεγαν να επενδύσουν τις μηνιαίες επιταγές τους. Άλλοι μπορεί να προτιμούσαν να τις αφήσουν στην άκρη ούτως ώστε να απολαύσουν καλύτερες συντάξεις γήρατος. Ο συνολικός όμως χαρακτήρας της εργασίας θα άλλαζε γιατί οι άνθρωποι δε θα εργάζονταν επειδή θα ήταν υποχρεωμένοι. Θα εργάζονταν επειδή θα το ήθελαν. Το σοσιαλιστικό όνειρο της αποεμπορευματοποίησης της εργασίας θα γινόταν πραγματικότητα.
Οπωσδήποτε, κάποια άτομα μπορεί να επέλεγαν να δαπανούν το χρόνο τους καπνίζοντας μαύρο και γρατζουνώντας κιθάρες. Αλλά κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν να είναι οι επόμενοι Goethe ή Wagner. Και θα ήταν οπωσδήποτε προτιμότερο να παρατείνουμε την εφηβεία ενός εκατομμυρίου μποέμ τύπων από το να στηρίζουμε χίλιους κομπιναδόρους τύπου Wolfowitz, Madoff και Σάϊλοκ παρέα με τους πολεμοκάπηλους και πορνοβοσκούς εξαδέλφους τους.
«Αλλά το σύστημα αυτό θα δημιουργούσε δημόσιο χρέος!» θα μπορούσαν να αντιδράσουν ορισμένοι. Εγώ όμως μιλάω για την δημιουργία χρήματος, όχι τον δανεισμό του. Γιατί θα έπρεπε η κυβέρνηση να επιτρέπει στις τράπεζες να δημιουργούν χρήμα το οποίο κατόπιν δανείζουν εντόκως στην κυβέρνηση, όταν η ίδια μπορεί να δημιουργήσει χρήμα; Η ίδια η ύπαρξη του δημόσιου χρέους ανατρέχει στην εποχή που το χρήμα ήταν αντικείμενο αξίας (όπως ο χρυσός) το οποίο οι τράπεζες μπορούσαν να κατέχουν και το οποίο οι κυβερνήσεις ήταν αδύνατον να δημιουργήσουν. Η κυβέρνηση που μπορεί να δημιουργήσει χρήμα δεν έχει ανάγκη δημόσιου χρέους.
«Μα το σύστημα αυτό θα γεννούσε τεμπελιά!», είναι μία άλλη ένσταση. Ναι, αλλά η τεμπελιά δεν έχει τίποτα το κακό. Στην πραγματικότητα, όπως το αντιλαμβάνομαι, η όλη ουσία της κοινωνικής και τεχνολογικής προόδου είναι η δημιουργία ενός κόσμου όπου οι μηχανές θα μας θέσουν όλους εκτός εργασίας. Ο τελικός σκοπός της κοινωνικής πολιτικής θα έπρεπε να είναι η εφαρμογή συνθηκών αδιάκοπα αυξανόμενης παραγωγικότητας μέσω της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου.
Θα ήταν όμως οικολογικά ανεύθυνο, πραγματικά καταστροφικό, εάν οι άνθρωποι υλοποιούσαν τα κέρδη της αυξημένης παραγωγικότητας με τη μορφή περισσότερων καταναλωτικών αγαθών ή μιας ανεξέλεγκτης πληθυσμιακής αύξησης. Οπότε στόχος της κοινωνικής πολιτικής θα έπρεπε να είναι να συγκρατηθεί η κατανάλωση σχεδόν σταθερή και η εξαργύρωση των παραγωγικών κερδών με όρους ολοένα συντομότερων εβδομάδων εργασίας. Καθώς η παραγωγικότητα αυξάνεται, θα μπορούσε να είναι εφικτή η διατήρηση ενός επιπέδου άνετης διαβίωσης με 20 ώρες εβδομαδιαίας εργασίας, κατόπιν με 10, μετά με 5, μετά με 1.
Όταν η εβδομάδα εργασίας προσεγγίσει το μηδέν, θα ζούμε σε μία κοινωνία τύπου «Star Trek», όπου η σπάνη υλικών αγαθών καταργείται μέσω της επινόησης απεριόριστων φθηνών και καθαρών ενεργειακών πηγών και του «αντιγραφέα», ο οποίος μπορεί να μετατρέπει την ενέργεια σε υλοποίηση οποιουδήποτε επιθυμητού αγαθού. Σ’ έναν τέτοιο κόσμο, ο μόνος περιορισμός θα ήταν η φέρουσα δυνατότητα του οικοσυστήματος να συντηρήσει την ζωή. Δυνατότητα που θα έπρεπε να φυλάσσεται ζηλόφθονα μέσω ελέγχου του αριθμού των πληθυσμών ή της αποστολής τους προς αποικισμό αστέρων, μετατροπής νεκρών πλανητών σε φιλόξενους, ίδρυση γαλαξιακών αυτοκρατοριών κ.τ.λ.
Αλλά τι θα έκαναν οι άνθρωποι στον ελεύθερο χρόνο τους; Μία κοινωνία αυτού του είδους θα ήταν το αποκορύφωμα (και θα υποστήριζα, κατά τον Hegel, ο κρυφός απώτερος σκοπός) όλου του ανθρώπινου αγώνα, από τη στιγμή που ο άνθρωπος πρωτοδιαφοροποιήθηκε από το ζώο και εισήλθε στην Ιστορία. Θα ήταν προφανώς κωμικοτραγικό εάν η ανθρωπότητα αγωνίστηκε επί χιλιετίες μόνο και μόνο για να φέρει στη ζωή έναν κόσμο αργόσχολων, παντοδύναμων ηλίθιων. Φαντασθείτε τον Homer Simpson να «υλοποιεί» λουκουμάδες ενώ θα παρακολουθεί ολογραμματικό πορνό, μέχρι να καταντήσει μία ασπόνδυλη μάζα λίπους στην ξαπλώστρα. Η ουτοπία θα πήγαινε χαμένη με τέτοιους ανθρώπους. Οπότε παράλληλα με την επιστημονική, τεχνολογική και κοινωνική πρόοδο, θα έπρεπε επίσης να επιδιώξουμε την πολιτιστική, πνευματική και γενετική πρόοδο προς μία φυλή αντάξια της ουτοπίας.
Δουλεύουμε για να κερδίσουμε χρήματα ώστε να μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα που πραγματικά απολαμβάνουμε. Μία δουλειά είναι απλώς το μέσον για να κάνουμε τα πράγματα που αποτελούν αυτοσκοπό. Από τη στιγμή που οι μηχανές θα μας θέσουν εκτός εργασίας και οι ανεπρόκοποι και οι λωτοφάγοι εξοβελιστούν από τη γενετική δεξαμενή, οι άνθρωποι θα μπορούν να αφοσιωθούν στις ασχολίες που βρίσκουν αφ’εαυτού τους ικανοποιητικές: να αναθρέφουν παιδιά, να συγγράφουν βιβλία, να παίζουν και να συνθέτουν μουσική, να γράφουν λογισμικό, να επινοούν μηχανές, να κάνουν αθλητισμό, να ασχολούνται με κήπους, να τελειοποιούν συνταγές, να προωθούν την επιστήμη, να αγωνίζονται για την δικαιοσύνη, να εξερευνούν το Σύμπαν μας κ.τ.λ.
Θα πρόκειται για ένα βασίλειο ελευθερίας στο οποίο η ανθρώπινη δυνατότητα να δημιουργήσει ομορφιά, να κάνει το καλό, και να βιώσει την χαρά δεν θα παρεμποδίζεται από την οικονομική αναγκαιότητα.
Αυτά αποτελούν το υλικό της επιστημονικής φαντασίας κι άλλων ουτοπιών, εμβληματικών του Αμερικανικού φαντασιακού. Κι όμως το κυρίαρχο πολιτιστικό πρότυπο στην Αμερική και τον υπόλοιπο λευκό κόσμο είναι βαθύτατα οπισθοδρομικό και δυσγονικό. Ενώ οι Λευκοί ονειρεύονται την Διαστημική Εποχή, το σύστημα μας βαδίζει προς την Εποχή του Λίθου, λατρεύοντας τους Νέγρους ως ήρωες ή θεούς (ο Morgan Freeman έχει καθιερωθεί στο ρόλο του θεού) και τοποθετώντας ένα προϊόν δυσγονικής επιμειξίας στο ύπατο αξίωμα της Χώρας.
Εάν πρόκειται να επανεκκινήσουμε στο μονοπάτι προς τα άστρα, θα πρέπει να αρχίσουμε αντιμετωπίζοντας τέσσερα κορυφαία κακά: την δυσγονική, την οικονομική παγκοσμιοποίηση[2], την φυλετική ποικολομορφία (συμπεριλαμβανομένης της μη λευκής μετανάστευσης), και τον χρηματοοικονομικό καπιταλισμό.
Πως θα ονομάζαμε αυτό το εναλλακτικό οικονομικό υπόδειγμα; Σε τελική ανάλυση θα το ονόμαζα Εθνικό Σοσιαλισμό. Όμως το μικρό ανθολόγιο αιρετικών οικονομικών σκέψεων που συνέλλεξα πιο πάνω, βασίζεται πρωταρχικά στις ιδέες περί Κοινωνικής Πιστωτικής του Clifford Hugh Douglas (1859-1952) και του Alfred Richard Orage (1873-1934), εν μέρει μέσω του Alan Watts που με πρωτοεισήγαγε σε αυτές καθώς και του Ezra Pound, που είναι ο διασημότερος εκφραστής της Κοινωνικής Πιστωτικής.
Αποτελεί πεποίθηση μου ο,τι εάν πρόκειται η North American New Right να παρέχει μία γνήσια εναλλακτική στο παρόν σύστημα, πρέπει να διαρρήξει τους δεσμούς με όλες τις μορφές οικονομικής ορθοδοξίας της «ελεύθερης αγοράς» και να εργασθεί προς την επαναφορά κι ανάπτυξη του πλούσιου πλέγματος των οικονομικών θεωριών του Τρίτου Δρόμου[3], συμπεριλαμβανομένης της Κοινωνικής Πιστωτικής, του Διανομητισμού, του Συντεχνιακού Σοσιαλισμού, του Κορπορατισμού, καθώς και του Λαϊκισμού. Το παρόν δοκίμιο όπως και άλλα[4], συμπεριλαμβανομένων αυτών που θα ακολουθήσουν, είναι οι αφελείς μου απόπειρες να εκκινήσω μία συζήτηση ευελπιστώντας ότι θα μπορούσε να προσελκύσει άλλους περισσότερο καταρτισμένους συγγραφείς, στο να δομήσουν μία κριτική της καπιταλιστικής ορθοδοξίας.
Το να δημιουργήσουμε έναν ιδανικό κόσμο θα κοστίσει σε μας και στους εχθρούς μας, πολλά σε πραγματικούς όρους. Αλλά το πρώτο βήμα προς την ελευθερία, δηλαδή η πράξη του οραματισμού της, είναι δωρεάν.
[1] Let’s repudiate all our debts: https://counter-currents.com/2012/02/thoughts-on-debt-repudiation/
[2] economic globalization: https://counter-currents.com/2011/12/the-end-of-globalization/
[3] Third Way economic theories: https://counter-currents.com/tag/third-way-economics/
[4] others: https://counter-currents.com/tag/johnson-on-economics/
Χρήματα από το πουθενά
Μετάφραση Α. Γ.
English original here
Οποιοσδήποτε γνωρίζει ότι είναι απαραίτητο να εργαστεί για να κερδίσει τα προς το ζην. Και αν κάποιος σας δίνει χρήματα, αυτά είναι δυνατόν να προέρχονται μόνο από την απαλλοτρίωση της εργασίας κάποιου άλλου. Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα απλώς δε φυτρώνουν στα δέντρα.
Αληθεύει όμως αυτό; Μόνο και μόνο επειδή εσείς εργασθήκατε για να κερδίσετε τα χρήματά σας, εργάσθηκε επίσης για να τα κερδίσει και ο άνθρωπος που σας πλήρωσε; Και ο άνθρωπος που πλήρωσε αυτόν; Εάν ακολουθήσετε τη διαδρομή του χρήματος για αρκετό διάστημα, τελικά θα ανακαλύψετε κάποιον ο οποίος δεν εργάσθηκε για να το κερδίσει. Απλώς το απέκτησε από το πουθενά. Δε χρειάσθηκε να μπει καν στον κόπο να το μαζέψει από τα δέντρα. Το δημιούργησε από το τίποτα, μέσω της λογιστικής. Είναι το άτομο που ονομάζεται τραπεζίτης.
Αντίθετα από τους ανθρώπους που πρέπει να παράξουν αντικείμενα πραγματικής αξίας πριν τα καταμετρήσουν και καταχωρήσουν τον αριθμό τους σε κάποιο βιβλίο, ο τραπεζίτης δημιουργεί το προϊόν του μέσω λογιστικών χειρισμών. Το σύνολο των τραπεζικών υπηρεσιών – καταθετικοί λογαριασμοί, προθεσμιακοί λογαριασμοί, διαφημιστικά δωράκια, έντυπα με φωτογραφίες μωρών – είναι ολοφάνερα ένα σκηνικό που αποκρύπτει το γεγονός πως ο πυρήνας του τραπεζικού συστήματος είναι απλώς η δημιουργία χρήματος από το πουθενά.
Όταν ήμουν παιδί, μία από τις τράπεζες στην πόλη που μεγάλωσα, χάριζε στα παιδιά κουμπαράδες – γουρουνάκια. Αυτό σήμερα αποδεικνύεται αριστοτεχνική προπαγάνδα μιας και καλλιεργούσε την εντύπωση ό,τι οι πραγματικές τράπεζες – όπως και οι κουμπαράδες, μπορούν μόνο να παρέχουν ποσά τα οποία έχουν ήδη λάβει. Αλλά οι τράπεζες δεν υποχρεούνται να διακρατούν τις καταθέσεις σας. Τις δανείζουν. Κάθε δολλάριο του καταθετικού ή αποταμιευτικού σας λογαριασμού δανείζεται στο δεκαπλάσιο. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι τραπεζίτες δημιουργούν χρήμα μέσω της λογιστικής. Και αυτό είναι μόνο η αρχή της όλης διαδικασίας. Και οι τραπεζίτες μπορούν να το κάνουν ακόμα και αν δεν κινούνται μέσα σε κτίρια με ελληνοπρεπείς κίονες στην πρόσοψη και ταμεία στο εσωτερικό, ακόμη και αν δε διαθέτουν καταθετικούς ή αποταμιευτικούς λογαριασμούς και όλα τα συμπαραμαρτούντα που έχουμε ταυτίσει με τις τραπεζικές δραστηριότητες.
Αλλά παρά το γεγονός πως τα χρήματα που δανείζεστε δημιουργήθηκαν από το τίποτα, εξακολουθείτε να είστε υποχρεωμένοι να τα αποπληρώσετε, εντόκως. Κι όταν τα αποπληρώνετε, δεν είστε σε θέση να δημιουργήσετε τα χρήματα. Είστε υποχρεωμένοι να εργασθείτε για να τα αποκτήσετε. Είστε υποχρεωμένοι να προσφέρετε πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες. Με τον τρόπο αυτό, οι τραπεζίτες δανείζοντας τα χρήματα που έχουν δημιουργήσει από το τίποτα, αποκτούν δικαιώματα έναντι της μελλοντικής παραγωγής πραγματικών αγαθών και υπηρεσιών.
Τι είναι όμως χρήμα, τελοσπάντων; Το χρήμα είναι ένα ανταλλακτικό μέσο που επιτρέπει τη μετατροπή των καρπών της εργασίας ενός ατόμου σε εύχρηστα ενδιάμεσα τα οποία μπορούν να ανταλλαγούν με τους καρπούς της εργασίας άλλων ατόμων. Το τι επιλέγεται ως μέσο ανταλλαγής δεν έχει πραγματική σημασία. Το χρήμα μπορεί να είναι κομμάτια γυαλιστερού μετάλλου, πολύχρωμα χαρτιά, ψηφιακά δεδομένα σε υπολογιστές ή κοχύλια. Αρκεί να γίνονται αποδεκτά από τον κρεοπώλη, τον αρτοποιό ή τον κηροποιό.
Το χρήμα δεν είναι απαραίτητο να έχει κάποια αξία ως αντικείμενο. Στην πραγματικότητα, είναι προτιμότερο η αξία του ως αντικείμενο να είναι μηδαμινή, ειδάλλως οι άνθρωποι θα προτιμούσαν να το αποθησαυρίζουν αντί να το διακινούν, κάτι που θα προκαλούσε το οικονομικό πρόβλημα γνωστό ως αποπληθωρισμός, κατά το οποίο η αξία του χρήματος ως εμπορεύματος αυξάνεται εξαιτίας της μειωμένης προσφοράς (όταν η προσφορά του χρήματος ως εμπορεύματος αυξάνεται ενώ η τιμή μειώνεται, εμφανίζεται πληθωρισμός. Εύλογο ερώτημα: Θα μπορούσαν να αποφευχθούν και τα δύο κακά εάν το χρήμα δεν είχε αξία αφ’εαυτού του; Δηλαδή αν το χρήμα δεν αποτελούσε εμπόρευμα το οποίο μπορεί να πωληθεί ή να αγοραστεί όπως τα τούβλα ή το βούτυρο;)
Εάν το καλύτερο χρήμα είναι αυτό χωρίς καμία αξία ως αντικείμενο, τότε το χειρότερο είδος χρήματος είναι τα πολύτιμα μέταλλα. Το βέλτιστο είδος χρήματος θα ήταν παντελώς άυλο, απλώς ψηφιακά δεδομένα. Ακόμη και το χάρτινο χρήμα θα μπορούσε να αποθησαυριστεί, αν για παράδειγμα η τιμή του χαρτιού υγείας ανέβαινε υπέρμετρα (ίσως ο καλύτερος τρόπος για να αποφευχθεί ο αποθησαυρισμός του χρήματος, θα ήταν να έχει ημερομηνία λήξης).
Σε ιδανικές συνθήκες, το χρήμα θα ήταν ένας ανιδιοτελής υπηρέτης της πραγματικής οικονομίας, αυτής που παράγει πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες. Αντιθέτως όμως έχει μετατραπεί σε ένα ζηλόφθονο τύραννο που παρεμβαίνει στην πραγματική οικονομία. Το απλούστερο παράδειγμα είναι η τυπική οικονομική κρίση. Κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης, η γη δεν παύει ξαφνικά να καρπίζει. Τα μαστάρια των αγελάδων δε στραγγίζουν. Οι άνθρωποι δε γίνονται ξαφνικά ηλίθιοι και τεμπέληδες. Ο ήλιος εξακολουθεί να λάμπει· τα σπαρτά εξακολουθούν να μεγαλώνουν· οι κότες να γεννούν αυγά· οι άνθρωποι να εργάζονται. Τα αγαθά συσσωρεύονται σε αποθήκες και καταστήματα. Όσον αφορά τη ζήτηση, οι άνθρωποι εξακολουθούν να πρέπει να τραφούν. Αλλά οι αποθήκες είναι ξέχειλες και οι άνθρωποι λιμοκτονούν γιατί έξαφνα, για κάποιον μυστηριώδη λόγο, δεν υπάρχει «αρκετό χρήμα».
Οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα να δαπανήσουν ή φοβούνται να τα αποχωριστούν, εξαιτίας ενός κλίματος αβεβαιότητας. Στο κάτω κάτω, στην άλλη άκρη του κόσμου, μια τεράστια απάτη αποκαλύφθηκε· κάποια τράπεζα κατέρρευσε· κάποια κερδοσκοπική φούσκα έσκασε. Οπότε όπως είναι φυσικό σε κάποιο χωριουδάκι, τα καταστήματα είναι γεμάτα από ληγμένο γάλα και σαπισμένα λαχανικά ενώ τα παιδιά κοιμούνται νηστικά.
Αν ένας υγιής άνθρωπος ναυαγούσε σε ένα γόνιμο νησί, δε θα λιμοκτονούσε λόγω έλλειψης χρημάτων. Σ’ αυτό όμως το απέραντο και εύφορο νησί που ονομάζουμε γη, οι άνθρωποι πεινούν εν μέσω της αφθονίας επειδή έχουν αποδεχθεί την κυριαρχία μιας χρηματικής οικονομίας που διασαλεύει την πραγματική. Δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για να οργανωθεί η ζωή στον πλανήτη.
Η προφανής λύση είναι να αυξηθεί η προσφορά χρήματος. Η καταναλωτική ζήτηση πρέπει να είναι αποτελεσματική έτσι ώστε η αγορά να ηρεμήσει και η ζωή να συνεχιστεί. Ο απλούστερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι το τύπωμα χρήματος από την κυβέρνηση και η διανομή του στον κόσμο. Θυμάστε τις «επιταγές κινήτρου» του George W. Bush το 2008; Ήταν δωρεάν χρήμα που διατέθηκε προκειμένου να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα. Φυσικά, το αποτέλεσμα ήταν αμελητέο. Ήταν όμως από ηθική και οικονομική άποψη μακράν προτιμότερο από τις κολοσσαίες «διασώσεις» και το πρόγραμμα τόνωσης του Obama που ακολούθησε.
Ενώ οι επιταγές που διέθεσε ο Bush πήγαν απευθείας στους καταναλωτές, που διοχέτευσαν τα χρήματα άμεσα στην οικονομία αγοράζοντας αγαθά και υπηρεσίες, οι διασώσεις και οι σχετικές δαπάνες κατέληξαν σε σχετικά ελάχιστους πολιτικά διαπλεκόμενους και επιπλέον έγινε φανερό πως πολύ λίγα χρήματα διετέθησαν προς τόνωση της οικονομίας των Η.Π.Α. Αντ’αυτού, ένα μεγάλο μέρος τους επενδύθηκε στο εξωτερικό. Άλλοι αποδέκτες προγραμμάτων διάσωσης, διακράτησαν το ρευστό με την προσδοκία της εξαγοράς πραγματικών περιουσιακών στοιχείων σε τιμή ευκαιρίας στην περίπτωση που η οικονομία θα συνέχιζε να βυθίζεται περισσότερο στην ύφεση. Επιπροσθέτως, τα όποια ποσά όντως κατέληξαν στην οικονομία των Η.Π.Α. δόθηκαν υπό προϋποθέσεις: την αναγκαιότητα να αποπληρωθούν κεφάλαια και τόκοι. Με τις επιταγές του Bush τουλάχιστον, τα χρήματα κατέληξαν απευθείας στην οικονομία χωρίς όρους, με άμεσες αγορές αγαθών και υπηρεσιών.
Αλλά όπως έχουμε δει, η παραγωγή χρήματος από το τίποτα δεν είναι απλώς ένα περιστασιακό μέτρο επείγουσας τόνωσης της οικονομίας. Είναι η συνήθης δραστηριότητα των τραπεζών.
Αλλά αν το χρήμα δημιουργείται συνεχώς από το πουθενά, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να αναρωτηθούμε εάν θα έπρεπε να αφεθεί αυτός ο ρόλος στις τράπεζες ή εάν υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος να το πράττουμε.
Γιατί δε θα μπορούσε απλά η κυβέρνηση να δημιουργεί χρήμα και να στέλνει στο κάθε άτομο μία μηνιαία επιταγή, την οποία θα μπορούσε να δαπανήσει κατά το δοκούν; Το χρήμα αυτό θα στήριζε την οικονομία άμεσα, μέσω της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών, ενώ το χρήμα που δημιουργούν οι τράπεζες με τη μορφή δανείων πρέπει να εξοφληθεί εντόκως, δημιουργώντας μία παρασιτική τάξη ανθρώπων που νέμονται ένα μερίδιο της πραγματικής παραγωγής δανείζοντας με τόκο ένα εμπόρευμα που αποκτούν από το πουθενά.
Εννοείται πως κάθε επιχειρηματικός κλάδος που παράγει πραγματικά αγαθά και υπηρεσίες έχει λογιστικά και αποθηκευτικά κόστη, αλλά η πραγματική οικονομία πρέπει να προηγείται. Πρέπει να παράξεις παιχνίδια πριν τα καταμετρήσεις. Οι τράπεζες παράγουν χρήμα μέσω λογιστικών διαδικασιών π.χ. δανειοδοτώντας. Οι τράπεζες «παράγουν» μέσω αριθμητικών ταχυδακτυλουργιών.
Αλλά εάν το χρήμα από το πουθενά είναι μόνο ένα χαρακτηριστικό της σύγχρονης οικονομίας, γιατί δεν αποκόπτουμε τον παρασιτικό «ιδιωτικό τομέα» των μεσαζόντων και δεν αναθέτουμε στην κυβέρνηση τη δημιουργία και τη διανομή του χρήματος απευθείας στους καταναλωτές;
Γιατί η κυβέρνηση είναι προτιμότερη από τον ιδιωτικό τομέα ως δημιουργός χρήματος; Επειδή, αντίθετα από τον ιδιωτικό τομέα, η κυβέρνηση είναι υπόλογη απέναντι στο λαό. Ο σκοπός της είναι να εξασφαλίσει το κοινό καλό. Επιπρόσθετα, όταν ο ιδιωτικός χρηματοοικονομικός τομέας βρίσκεται σε κρίση, οι τραπεζίτες προσδοκούν από την κυβέρνηση να τους διασώσει εις βάρος του φορολογουμένου. Είναι καιρός πια η κυβέρνηση να διασώσει το λαό εις βάρος των τραπεζών. Ας διαγράψουμε το σύνολο των χρεών μας [1] και ας κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα με ένα νέο χρηματοοικονομικό σύστημα.
«Όμως με το να δημιουργούμε απλώς χρήμα και να ταχυδρομούμε επιταγές θα προκαλέσουμε πληθωρισμό!», θα αντιδρούσαν κάποιοι. Αληθές. Δε θα ήταν όμως πιο πληθωριστικό από το να επιτρέπουμε στις τράπεζες να δημιουργούν χρήμα.
Επιπρόσθετα, υπάρχει και ένα ουσιαστικότερο ζήτημα: είναι άραγε ο πληθωρισμός ή ο αποπληθωρισμός μόνο ένα παράγωγο της εμπορευματοποίησης του χρήματος; Η εμπορευματοποίηση συνεπάγεται ό,τι το χρήμα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο συναλλαγών, αλλά ένα εμπόρευμα που ανταλλάσσεται, ένα εμπόρευμα με το δικό του κόστος (ο τόκος). Θα ήταν εφικτό να αποεμπορευματοποιήσουμε το χρήμα, δηλαδή να εξαφανίσουμε τον τόκο και τη δευτερογενή αγορά χρήματος, είτε μερικώς είτε παντελώς; Θα μπορούσε η δημιουργία χρήματος με σύντομη ημερομηνία λήξης να περιορίσει την εμπορευματοποίησή του;
«Αλλά το χρήμα από το πουθενά, θα ισοδυναμούσε με σοσιαλισμό!», θα αντιδρούσαν άλλοι. Ναι, προτείνω την κοινωνικοποίηση της δημιουργίας και αρχικής διανομής του χρήματος. Αλλά το τι θα κάνουν κατόπιν οι άνθρωποι με τα χρήματα είναι δική τους υπόθεση. Το σύστημα το οποίο προτείνω είναι απολύτως συμβατό με την ατομική ιδιοκτησία και την ιδιωτική επιχειρηματικότητα. Στην πραγματικότητα, θα τα ενδυνάμωνε και θα τα εξασφάλιζε επειδή θα εξαφάνιζε μία παρασιτική τάξη ατόμων που σε μόνιμη βάση ζημιώνουν την πραγματική οικονομία, την οποία και περιστασιακά οδηγούν σε κρίσεις, δημιουργώντας και δανείζοντας χρήμα το οποίο δεν τους κοστίζει τίποτα και θα έπρεπε να είναι δωρεάν για όλους.
«Μα πώς θα εξασφάλιζαν κεφάλαια οι επιχειρήσεις χωρίς τραπεζικά δάνεια;». Εύστοχη ερώτηση. Ίσως η καλύτερη απάντηση να είναι ότι όπως ακριβώς οι ιδιώτες καταναλωτές θα μπορούν να παίρνουν ελεύθερα χρήματα από το κράτος, το ίδιο θα μπορούσαν και οι φερέγγυοι παραγωγοί. Πάντως σύμφωνα με την πρότασή μου, τίποτα δε θα εμπόδιζε τραπεζικούς και πιστωτικούς συνεταιρισμούς από το να ιδρύονται με σκοπό να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις. Δε θα επιτρεπόταν όμως να δημιουργούν χρήμα με αέρα κοπανιστό. Θα ήταν υποχρεωμένοι να προσελκύουν αποταμιεύσεις πληρώνοντας επιτόκια και κατόπιν να δανείζουν από τις καταθέσεις τους και όχι περισσότερο από αυτές, με τόκο σε αξιόχρεους επιχειρηματίες. Για να το κάνουν αυτό οι τράπεζες θα πρέπει να προσφέρουν αξιοσέβαστο επιτόκιο για τις καταθέσεις και να χρεώνουν με σημαντικό επιτόκιο τα δάνεια, αλλά θα μπορούσε να γίνει. Θα ήταν πάντως περιορισμένα ποσά, πράγμα το οποίο θα μπορούσε να είναι μακροπρόθεσμα καλό, μια και θα αποθάρρυνε κερδοσκοπικές επενδύσεις. Εννοείται πως αν τα χρήματα έληγαν μετά από λίγο δε θα είχε νόημα η αποταμίευσή τους. Τίποτα όμως από αυτά δε θα ήταν αναγκαίο αν η κρατική χρηματοδότηση απαλλαγμένη τόκων αποδειχθεί μια βιώσιμη επιλογή. Είναι σίγουρα ζήτημα άξιο διερεύνησης.
Επιπλέον, τίποτα δε θα εμπόδιζε τις επιχειρήσεις από το να αυτοκεφαλαιοποιούνται πουλώντας μετοχές και καταβάλοντας μερίσματα. «Μα δε θα έπρεπε οι άνθρωποι να εργάζονται για να κερδίζουν τα χρήματά τους;». Και ναι και όχι. Το χρήμα είναι απαραίτητο να τίθεται σε κυκλοφορία. Και το σύγχρονο κράτος πρόνοιας παρέχει στους πολίτες διαρκώς δωρεάν χρήματα με τη μορφή της εξασφάλισης από την ανεργία, των συντάξεων γήρατος, κουπονιών τροφίμων, περίθαλψης κ.λ.π. Γιατί να μη συγκεντρωθούν αυτές οι παροχές σε μία ενιαία, μηνιαία καταβολή; Οι καταβολές αυτές θα ήταν αρκετές ώστε να εξασφαλίσουν το βασικό δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας που όλοι έχουμε ούτως ή άλλως. Θα ήταν επίσης δικαιότερο από το παρόν σύστημα, το οποίο απαλλοτριώνει τον καρπό της εργασίας ορισμένων προκειμένου να τον διανείμει σε άλλους. Από πρακτική άποψη, θα ήταν πρόνοια δίχως αναδιανομή.
Πάντως οι στοιχειώδεις καταβολές που οραματίζομαι δε θα επέτρεπαν στον κόσμο να ζει πλουσιοπάροχα. Κατά αυτόν τον τρόπο οι περισσότεροι άνθρωποι θα επέλεγαν να εργαστούν. Ορισμένοι μπορεί να επέλεγαν να επενδύσουν τις μηνιαίες επιταγές τους. Άλλοι μπορεί να προτιμούσαν να τις αφήσουν στην άκρη ούτως ώστε να απολαύσουν καλύτερες συντάξεις γήρατος. Ο συνολικός όμως χαρακτήρας της εργασίας θα άλλαζε γιατί οι άνθρωποι δε θα εργάζονταν επειδή θα ήταν υποχρεωμένοι. Θα εργάζονταν επειδή θα το ήθελαν. Το σοσιαλιστικό όνειρο της αποεμπορευματοποίησης της εργασίας θα γινόταν πραγματικότητα.
Οπωσδήποτε, κάποια άτομα μπορεί να επέλεγαν να δαπανούν το χρόνο τους καπνίζοντας μαύρο και γρατζουνώντας κιθάρες. Αλλά κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν να είναι οι επόμενοι Goethe ή Wagner. Και θα ήταν οπωσδήποτε προτιμότερο να παρατείνουμε την εφηβεία ενός εκατομμυρίου μποέμ τύπων από το να στηρίζουμε χίλιους κομπιναδόρους τύπου Wolfowitz, Madoff και Σάϊλοκ παρέα με τους πολεμοκάπηλους και πορνοβοσκούς εξαδέλφους τους.
«Αλλά το σύστημα αυτό θα δημιουργούσε δημόσιο χρέος!» θα μπορούσαν να αντιδράσουν ορισμένοι. Εγώ όμως μιλάω για την δημιουργία χρήματος, όχι τον δανεισμό του. Γιατί θα έπρεπε η κυβέρνηση να επιτρέπει στις τράπεζες να δημιουργούν χρήμα το οποίο κατόπιν δανείζουν εντόκως στην κυβέρνηση, όταν η ίδια μπορεί να δημιουργήσει χρήμα; Η ίδια η ύπαρξη του δημόσιου χρέους ανατρέχει στην εποχή που το χρήμα ήταν αντικείμενο αξίας (όπως ο χρυσός) το οποίο οι τράπεζες μπορούσαν να κατέχουν και το οποίο οι κυβερνήσεις ήταν αδύνατον να δημιουργήσουν. Η κυβέρνηση που μπορεί να δημιουργήσει χρήμα δεν έχει ανάγκη δημόσιου χρέους.
«Μα το σύστημα αυτό θα γεννούσε τεμπελιά!», είναι μία άλλη ένσταση. Ναι, αλλά η τεμπελιά δεν έχει τίποτα το κακό. Στην πραγματικότητα, όπως το αντιλαμβάνομαι, η όλη ουσία της κοινωνικής και τεχνολογικής προόδου είναι η δημιουργία ενός κόσμου όπου οι μηχανές θα μας θέσουν όλους εκτός εργασίας. Ο τελικός σκοπός της κοινωνικής πολιτικής θα έπρεπε να είναι η εφαρμογή συνθηκών αδιάκοπα αυξανόμενης παραγωγικότητας μέσω της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου.
Θα ήταν όμως οικολογικά ανεύθυνο, πραγματικά καταστροφικό, εάν οι άνθρωποι υλοποιούσαν τα κέρδη της αυξημένης παραγωγικότητας με τη μορφή περισσότερων καταναλωτικών αγαθών ή μιας ανεξέλεγκτης πληθυσμιακής αύξησης. Οπότε στόχος της κοινωνικής πολιτικής θα έπρεπε να είναι να συγκρατηθεί η κατανάλωση σχεδόν σταθερή και η εξαργύρωση των παραγωγικών κερδών με όρους ολοένα συντομότερων εβδομάδων εργασίας. Καθώς η παραγωγικότητα αυξάνεται, θα μπορούσε να είναι εφικτή η διατήρηση ενός επιπέδου άνετης διαβίωσης με 20 ώρες εβδομαδιαίας εργασίας, κατόπιν με 10, μετά με 5, μετά με 1.
Όταν η εβδομάδα εργασίας προσεγγίσει το μηδέν, θα ζούμε σε μία κοινωνία τύπου «Star Trek», όπου η σπάνη υλικών αγαθών καταργείται μέσω της επινόησης απεριόριστων φθηνών και καθαρών ενεργειακών πηγών και του «αντιγραφέα», ο οποίος μπορεί να μετατρέπει την ενέργεια σε υλοποίηση οποιουδήποτε επιθυμητού αγαθού. Σ’ έναν τέτοιο κόσμο, ο μόνος περιορισμός θα ήταν η φέρουσα δυνατότητα του οικοσυστήματος να συντηρήσει την ζωή. Δυνατότητα που θα έπρεπε να φυλάσσεται ζηλόφθονα μέσω ελέγχου του αριθμού των πληθυσμών ή της αποστολής τους προς αποικισμό αστέρων, μετατροπής νεκρών πλανητών σε φιλόξενους, ίδρυση γαλαξιακών αυτοκρατοριών κ.τ.λ.
Αλλά τι θα έκαναν οι άνθρωποι στον ελεύθερο χρόνο τους; Μία κοινωνία αυτού του είδους θα ήταν το αποκορύφωμα (και θα υποστήριζα, κατά τον Hegel, ο κρυφός απώτερος σκοπός) όλου του ανθρώπινου αγώνα, από τη στιγμή που ο άνθρωπος πρωτοδιαφοροποιήθηκε από το ζώο και εισήλθε στην Ιστορία. Θα ήταν προφανώς κωμικοτραγικό εάν η ανθρωπότητα αγωνίστηκε επί χιλιετίες μόνο και μόνο για να φέρει στη ζωή έναν κόσμο αργόσχολων, παντοδύναμων ηλίθιων. Φαντασθείτε τον Homer Simpson να «υλοποιεί» λουκουμάδες ενώ θα παρακολουθεί ολογραμματικό πορνό, μέχρι να καταντήσει μία ασπόνδυλη μάζα λίπους στην ξαπλώστρα. Η ουτοπία θα πήγαινε χαμένη με τέτοιους ανθρώπους. Οπότε παράλληλα με την επιστημονική, τεχνολογική και κοινωνική πρόοδο, θα έπρεπε επίσης να επιδιώξουμε την πολιτιστική, πνευματική και γενετική πρόοδο προς μία φυλή αντάξια της ουτοπίας.
Δουλεύουμε για να κερδίσουμε χρήματα ώστε να μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα που πραγματικά απολαμβάνουμε. Μία δουλειά είναι απλώς το μέσον για να κάνουμε τα πράγματα που αποτελούν αυτοσκοπό. Από τη στιγμή που οι μηχανές θα μας θέσουν εκτός εργασίας και οι ανεπρόκοποι και οι λωτοφάγοι εξοβελιστούν από τη γενετική δεξαμενή, οι άνθρωποι θα μπορούν να αφοσιωθούν στις ασχολίες που βρίσκουν αφ’εαυτού τους ικανοποιητικές: να αναθρέφουν παιδιά, να συγγράφουν βιβλία, να παίζουν και να συνθέτουν μουσική, να γράφουν λογισμικό, να επινοούν μηχανές, να κάνουν αθλητισμό, να ασχολούνται με κήπους, να τελειοποιούν συνταγές, να προωθούν την επιστήμη, να αγωνίζονται για την δικαιοσύνη, να εξερευνούν το Σύμπαν μας κ.τ.λ.
Θα πρόκειται για ένα βασίλειο ελευθερίας στο οποίο η ανθρώπινη δυνατότητα να δημιουργήσει ομορφιά, να κάνει το καλό, και να βιώσει την χαρά δεν θα παρεμποδίζεται από την οικονομική αναγκαιότητα.
Αυτά αποτελούν το υλικό της επιστημονικής φαντασίας κι άλλων ουτοπιών, εμβληματικών του Αμερικανικού φαντασιακού. Κι όμως το κυρίαρχο πολιτιστικό πρότυπο στην Αμερική και τον υπόλοιπο λευκό κόσμο είναι βαθύτατα οπισθοδρομικό και δυσγονικό. Ενώ οι Λευκοί ονειρεύονται την Διαστημική Εποχή, το σύστημα μας βαδίζει προς την Εποχή του Λίθου, λατρεύοντας τους Νέγρους ως ήρωες ή θεούς (ο Morgan Freeman έχει καθιερωθεί στο ρόλο του θεού) και τοποθετώντας ένα προϊόν δυσγονικής επιμειξίας στο ύπατο αξίωμα της Χώρας.
Εάν πρόκειται να επανεκκινήσουμε στο μονοπάτι προς τα άστρα, θα πρέπει να αρχίσουμε αντιμετωπίζοντας τέσσερα κορυφαία κακά: την δυσγονική, την οικονομική παγκοσμιοποίηση[2], την φυλετική ποικολομορφία (συμπεριλαμβανομένης της μη λευκής μετανάστευσης), και τον χρηματοοικονομικό καπιταλισμό.
Πως θα ονομάζαμε αυτό το εναλλακτικό οικονομικό υπόδειγμα; Σε τελική ανάλυση θα το ονόμαζα Εθνικό Σοσιαλισμό. Όμως το μικρό ανθολόγιο αιρετικών οικονομικών σκέψεων που συνέλλεξα πιο πάνω, βασίζεται πρωταρχικά στις ιδέες περί Κοινωνικής Πιστωτικής του Clifford Hugh Douglas (1859-1952) και του Alfred Richard Orage (1873-1934), εν μέρει μέσω του Alan Watts που με πρωτοεισήγαγε σε αυτές καθώς και του Ezra Pound, που είναι ο διασημότερος εκφραστής της Κοινωνικής Πιστωτικής.
Αποτελεί πεποίθηση μου ο,τι εάν πρόκειται η North American New Right να παρέχει μία γνήσια εναλλακτική στο παρόν σύστημα, πρέπει να διαρρήξει τους δεσμούς με όλες τις μορφές οικονομικής ορθοδοξίας της «ελεύθερης αγοράς» και να εργασθεί προς την επαναφορά κι ανάπτυξη του πλούσιου πλέγματος των οικονομικών θεωριών του Τρίτου Δρόμου[3], συμπεριλαμβανομένης της Κοινωνικής Πιστωτικής, του Διανομητισμού, του Συντεχνιακού Σοσιαλισμού, του Κορπορατισμού, καθώς και του Λαϊκισμού. Το παρόν δοκίμιο όπως και άλλα[4], συμπεριλαμβανομένων αυτών που θα ακολουθήσουν, είναι οι αφελείς μου απόπειρες να εκκινήσω μία συζήτηση ευελπιστώντας ότι θα μπορούσε να προσελκύσει άλλους περισσότερο καταρτισμένους συγγραφείς, στο να δομήσουν μία κριτική της καπιταλιστικής ορθοδοξίας.
Το να δημιουργήσουμε έναν ιδανικό κόσμο θα κοστίσει σε μας και στους εχθρούς μας, πολλά σε πραγματικούς όρους. Αλλά το πρώτο βήμα προς την ελευθερία, δηλαδή η πράξη του οραματισμού της, είναι δωρεάν.
[1] Let’s repudiate all our debts: https://counter-currents.com/2012/02/thoughts-on-debt-repudiation/
[2] economic globalization: https://counter-currents.com/2011/12/the-end-of-globalization/
[3] Third Way economic theories: https://counter-currents.com/tag/third-way-economics/
[4] others: https://counter-currents.com/tag/johnson-on-economics/